NEOPHODNO JE SANIRATI SPOMENIK "LOVĆENSKA VILA", Vesko Pejovic

Spomenik „Lovćenska vila“, podignut na inicijativu crnogorskih iseljenika u Americi, potopljenim dobrovoljcima pod Medovom, kao oličenje visokog patriotizma, herojstva, viteštva i požrtvovanja naših iseljenika, koji početkom decembra 1915 godine pohitaše čak iz Amerike, da svoje živote stave na oltar otadžbine Crne Gore (od njih oko 500 preživjelo je njih 164.), otkriven je (na Spasovdan) 06. juna 1940 godine, kada je predsjednik Odbora za podizanje spomenika, potpukovnik Risto Stojanović, predao spomenik na čuvanje ondašnjem gradonačelniku Cetinja, g-dinu Tomu Miloševiću.

Ovaj, po svemu monumentalni spomenik, koji je lociran na platou ispred Vlaške crkve, napravio je poznati crnogorski vajar Risto Stijović. On je znalački ukomponovao u jednu cjelinu tri elementa: postament – oblika stepenaste piramide na koji se nadovezuje visoki pravougaoni stub i figuru Crnogorke - gorde i dostojanstvene žene, okrenute prema Lovćenu – simbolu slobode sa kojeg puca pogled na more u kojem su tragično stradali i Zapadu - odakle su krenuli crnogorski dobrovoljci.

Figura žene, izlivena u bronzi, savršenih je proporcija, veoma elegantna. Heroina u desnoj ruci drži mač, kojim poziva na borbu za Crnu Goru, a u lijevoj lovorov vijenac – vijenac slave, kojim kruniše ove rodoljube i njihov nenadmašni čin. Njena duga haljina slobodno pada niz vitko tijelo u perfektno obrazovanim naborima, skrivajući sve ono što bi produbilo i potenciralo njenu očiglednu ljepotu.
Figura počiva na tri stepenasto razbijene prizme, koje se nadovezuju na mirni četvrtasti stub, koji je ukrašen sa tri reljefa rađena u bronzi na kojima su slikovito prikazana tri glavna detalja iz ove tragične priče:

-na frontalnom reljefu čije su dimenzije 2,1x1,1 (m) - trenutak topljenja broda,

-na desnom reljefu trenutak napuštanja Amerike,

-a na reljefu sa lijeve strane čije su dimenzije 1x1 (m) je "priča" o vječitoj borbi crnogoraca za slobodu.
Sam postament, čija je forma razbijena naizmjenično postavljenim stepenicama u pet redova, simbolično govori o kolektivnoj grobnici oblika piramide, smještenoj na dnu mora.

„Lovćenska vila“ je spomenik nadahnutog dostojanstva, fantastično uklopljen u sredinu kojoj pripada, u Cetinje - kameni presto slobode, u Cetinje - grad heroj, kolijevku Crne Gore, nad kojom stražari naša vječnost.

POSTOJEĆE STANJE
Opšti utisak koji danas ostavlja pogled na spomenik je zapuštenost i dotrajalost:
-usljed visokog procenta pigmentacije postamenta, čiji je uzrok kombinacija materijala (bronza, kamen), postament djeluje zapušteno;


(Bronza kontinuirano korodira, naročito kad je izložena atmosferalijama - u direktnom kontaktu sa kamenom površinom i uzrokuje stvaranje taloga. Interesantno je napomenuti da isto koliko bronza negativno utiče na kamenu površinu, kamena površina negativno djeluje na površinu bronze. Padavine, slivajući se sa kamene površine na bronzu, uzrokuju pojavu kalcifikovanog taloga, koji se i estetski i hemijski negativno odražava na površinu bronze).

-pored ovoga, evidentirana je i tendencija otpadanja pojedinih kamenih ploča sa postamenta, neke ploče su polomljene a izvjestan broj ploča je fragmentovan;


-ozelenjena površina unutar ogradnog zida sa metalnim elementima djeluje pristojno mada bi možda mogla biti i kultivisanija?!

PREDLOG POTREBNIH MJERA U CILJU ZAŠTITE I OČUVANJA OVOG SPOMENIKA
Trebalo bi angažovati Stručnu službu Zavoda za zaštitu spomenika kulture Crne Gore da napravi projekat analize postojećeg stanja sa predlogom mjera za rješavanje evidentnih problema ovog monumentalnog spomenika.

Vjerovatno bi trebalo zamijeniti sav postojeći DANILOVGRADSKI kamen od granita DRAMA, sa pločama ARANĐELOVAČKOG kamena VENČAC (što je 1974. godine predlagao i sam Risto Stijović) istih dimenzija, iste debljine i obrade a u cilju prevazilaženja problema uzrokovanih kombinacijom materijala, bilo bi uputno prethodno izvesti vodoispuste, koji bi bili ukriveni ispod kamene površine i plitke, diskretne odvode od PVC-a, postaviti u podnožju figure i na donjim stranama barreljefa.
Po mojem mišljenju, trebalo bi još:
-prethodno očistiti bronzanu figuru žene kao i pomenute bronzane reljefe;
-sa sjeverne strane ("lica") spomenika, da se ne bi ograda preskakala prilikom polaganja vijenaca, napraviti mogućnost lakog skidanja i postavljanja metalne šipke na tom potezu;
-na adekvatan način riješiti bolje osvjetljenje ovog spomenika;
-po projektu ing. hortikulture, još ljepše urediti zelenu površinu koja čini sastavni dio spomenika;
Navedeni projekat pokazao bi koja su novčana sredstva potrebna da se izvrši kvalitetna i nadam se dugoročna sanacija ovog spomenika.
Ubijeđen sam, da bi inicijativu za jednu ovakvu akciju trebalo da pokrene Udruženje Crnogoraca SAD, a vjerujem da bi sa raznih strana došle i donacije za realizaciju navedenog projekta dok bi, po mojem mišljenju, izradu projekta trebalo da finansira država Crna Gora.

Poštovani posjetioci sajta, dragi Cetinjani, želja mi je bila da vas bliže upoznam sa kompleksnošću navedene problematike a u cilju što skorije zaštite ovog impozantnog spomenika u kojem su sadržane najljepše poruke naših predaka svojim potomcima.
Vesko Pejović